1. Tổng quan: Vì sao phục hồi sau tai biến cần được chú trọng
Tai biến mạch máu não (đột quỵ) là tình trạng não bị tổn thương do tắc hoặc vỡ mạch máu, khiến dòng máu và oxy không đến được các tế bào thần kinh.
Sau khi qua cơn nguy kịch, người bệnh vẫn có thể phải đối mặt với nhiều di chứng như liệt nửa người, nói khó, suy giảm trí nhớ, rối loạn vận động hoặc trầm cảm.
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), khoảng 70% bệnh nhân sau tai biến cần được phục hồi chức năng lâu dài, và quá trình này có thể kéo dài từ vài tháng đến vài năm tùy mức độ tổn thương.
Do đó, việc chăm sóc và phục hồi đúng cách là yếu tố quyết định giúp người bệnh lấy lại khả năng vận động, ngôn ngữ và chất lượng sống.
2. Nguyên tắc chung trong chăm sóc người sau tai biến
Phục hồi sớm - kiên trì - toàn diện
Bắt đầu sớm: Các bài tập phục hồi nên bắt đầu trong vòng 24-48 giờ sau khi bệnh nhân ổn định, giúp kích thích não bộ hình thành đường dẫn truyền thần kinh mới (neuroplasticity).
Kiên trì và có kế hoạch: Quá trình hồi phục cần diễn ra liên tục, đều đặn, tránh tâm lý bỏ cuộc.
Toàn diện: Bao gồm phục hồi vận động, ngôn ngữ, nhận thức và cảm xúc.
3. 5 bước chăm sóc giúp phục hồi nhanh sau tai biến
3.1. Chế độ dinh dưỡng hợp lý
Ưu tiên thực phẩm giàu omega-3, vitamin B, vitamin C, E, kẽm, selen giúp bảo vệ tế bào thần kinh và thành mạch.
Hạn chế muối, chất béo bão hòa, đường và rượu bia để tránh tăng huyết áp, xơ vữa mạch.
Tăng cường rau xanh, cá béo (cá hồi, cá thu), ngũ cốc nguyên cám, đậu nành, trái cây tươi.
Với bệnh nhân khó nuốt, nên xay nhuyễn thức ăn, chia nhỏ bữa và theo dõi cân nặng định kỳ.
3.2. Tập phục hồi vận động
Các bài tập co duỗi tay chân, tập ngồi, đứng, đi nên được hướng dẫn bởi chuyên viên vật lý trị liệu.
Tập thăng bằng và phối hợp tay–chân giúp cải thiện khả năng tự chủ trong sinh hoạt.
Sử dụng các dụng cụ hỗ trợ như bóng tập, gậy, khung tập để kích thích cơ bắp hoạt động.
3.3. Phục hồi ngôn ngữ và nhận thức
Người bệnh nên luyện nói, đọc và nghe nhạc nhẹ hằng ngày để kích thích trung khu ngôn ngữ.
Các trò chơi đơn giản như ghép hình, đọc báo, tô màu giúp cải thiện trí nhớ và khả năng tập trung.
3.4. Ổn định tâm lý và cảm xúc
Người bệnh thường dễ trầm cảm, mất tự tin, dễ kích động sau tai biến.
Gia đình cần lắng nghe, khích lệ, đồng hành, tránh trách móc hay gây áp lực.
Có thể tham gia nhóm hỗ trợ bệnh nhân sau đột quỵ để chia sẻ và được tư vấn tâm lý.
3.5. Duy trì tuần hoàn máu và phòng ngừa tái phát
Tái khám định kỳ, kiểm soát tốt huyết áp, mỡ máu, đường huyết.
Thực hiện vận động nhẹ nhàng (đi bộ, yoga, thiền) giúp cải thiện lưu thông máu.
Một số người có thể được bác sĩ chỉ định bổ sung enzyme hỗ trợ hoạt huyết, giảm nguy cơ huyết khối (ví dụ Nattokinase) - nhưng tuyệt đối không tự ý sử dụng nếu chưa được tư vấn y khoa.
4. Những sai lầm thường gặp khi chăm sóc người sau tai biến
Để bệnh nhân nằm lâu không vận động, gây cứng khớp, teo cơ, viêm phổi.
Cho ăn mặn, uống nhiều nước ngọt, rượu bia, làm tăng huyết áp và nguy cơ tái phát.
Bỏ thuốc giữa chừng hoặc tự ý thay đổi liều, làm mất hiệu quả điều trị.
Không theo dõi huyết áp và đường huyết hàng ngày.
5. Kết luận
Phục hồi sau tai biến là hành trình dài đòi hỏi sự kiên trì, đồng hành của cả người bệnh và người thân.
Một chế độ chăm sóc đúng - dinh dưỡng cân bằng - vận động phù hợp - tinh thần tích cực sẽ giúp người bệnh từng bước lấy lại khả năng vận động, cải thiện trí nhớ và phòng ngừa tái phát.
Quan trọng nhất, mỗi tiến bộ nhỏ đều đáng quý, bởi điều đó không chỉ là dấu hiệu hồi phục của cơ thể mà còn là chiến thắng của tinh thần.
